Türk Lirası’nın Değer Kaybı ve Çözüm Önerileri: Steve Hanke’nin Bulgar Modeli Tavsiyesi

Giriş: Türkiye Ekonomisinde Son Durum ve Merak Edilen Çözüm Yolları

Türkiye’de son dönemde yaşanan ekonomik dalgalanmalar ve özellikle seçimlerin ardından hızlanan Türk Lirası’nın (TL) değer kaybı, hem iç hem de uluslararası finans çevrelerinde büyük bir endişe yaratmaya devam ediyor. Bu gelişmeler ışığında, ekonomi alanında tanınan uzmanlar ve akademisyenler farklı çözüm önerileriyle gündeme geliyor. Özellikle John Hopkins Üniversitesi’nin saygın ekonomi profesörü Steve Hanke, yaptığı açıklamalar ve önerilerle dikkatleri üzerine çekiyor.

TL’deki Hızlı Değer Kaybının Arka Planı ve Ekonomik Modelin Eleştirisi

Türkiye, uzun süredir “düşük faiz, düşük enflasyon, düşük cari açık” ilkeleriyle hareket ederek “Türkiye Modeli” adını verdiği ekonomik politikaları uygulamaya çalışıyordu. Bu model, yüksek faiz oranlarının ekonomik büyümeyi yavaşlatıp ihracatı olumsuz etkilediği ve sonuçta cari açığın arttığı görüşüne dayanıyordu. Ancak, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Faiz sebep, enflasyon neticedir” sloganı çerçevesinde başlatılan politikalar, zamanla ekonomi üzerinde olumsuz etkiler yaratmaya başladı.

Uzun bir süre boyunca, düşük faiz politikaları ve devletin piyasaya müdahaleleriyle TL’nin istikrarı korunmaya çalışıldı. Ancak, bu politikaların sürdürülebilir olmadığı ve enflasyonun hızla yükselerek, TL’nin değer kaybını tetiklediği gözlemlendi. Sonuç olarak, 13. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ardından hükümetin ekonomik politikalarında değişiklikler yapmasıyla birlikte, TL’nin değer kaybı hızlandı ve yaklaşık %10 oranında daha eridi. Bu gelişmeler, son iki yıl içerisinde TL’nin yaklaşık %150 oranında değer kaybettiğine işaret ediyor.

Steve Hanke’nin Çözüm Önerisi: Bulgaristan’daki Başarılı Uygulama

Uluslararası finans dünyasının saygın isimlerinden olan Steve Hanke, Türkiye’de yaşanan bu krize karşı çözüm olarak, daha önce Bulgaristan’da uyguladığı ve başarılı olduğunu iddia ettiği “Para Kurulu” sistemini öneriyor. Hanke, Twitter paylaşımında Türkiye’ye özel bir çözüm sunduğunu belirterek, 1997 yılında Bulgaristan’da uyguladığı bu modeli hatırlattı ve önerdi.

Yaptığı açıklamada Hanke, “Dolar veya başka bir istikrarlı para birimine sabitlenmiş bir kur sistemi, ülkenin ekonomik istikrarını sağlamada en etkili yol olabilir” diyerek, bu modelin Türkiye’de de uygulanabileceğine işaret etti.

Bulgaristan’da Para Kurulu Uygulaması ve Sonuçları

Hanke’nin bahsettiği dönem, Bulgaristan’ın ekonomik krizle boğuştuğu ve Leva’nın dolar karşısında hızla değer kaybettiği 1996-1997 yıllarını kapsıyor. Bu dönemde, Bulgar Leva’sı, dolar karşısında yaklaşık 6.5 kat değer kaybederek 0.40 seviyesinden 3.18 seviyesine yükseldi. Ancak, Hanke’nin önerdiği Para Kurulu uygulaması devreye girdiğinde, Leva’nın değeri istikrara kavuştu ve dolar karşısında 1.39 seviyesine geriledi. Bu model, Bulgaristan’da ekonomik istikrarın sağlanmasında önemli rol oynadı ve krizlerin aşılmasında etkili oldu.

Para Kurulu Nedir? Temel İlkeleri ve İşleyişi

Para Kurulu, bir ülkenin para birimini belirli bir yabancı para veya altına sabitleyen ve bu pariteyi sıkı bir şekilde koruyan bir döviz kuru rejimidir. Bu sistemde, merkez bankası veya hükümet, belirlenen sabit kur seviyesini korumak için rezervlerini kullanır ve ulusal para ile rezerv para arasında tam ve sınırsız dönüşüm sağlar. Böylece, piyasalarda güven ortamı oluşur ve para biriminin değeri istikrarlı hale gelir.

• Güçlü Güvenilirlik: Para kurulu, yüksek kredibilite sağlar ve piyasalarda güveni artırır.
• Enflasyonun Kontrolü: Sabit kur sistemi, enflasyonun kontrol altına alınmasına yardımcı olur.
• Dış Ticaret ve Yatırım: İstikrarlı kur, dış ticareti kolaylaştırır ve yabancı yatırımları teşvik eder.

Türkiye İçin Para Kurulu Modelinin Uygulanması ve Olası Etkileri

Steve Hanke’nin önerdiği bu model, Türkiye’de de uygulanabilirlik açısından önemli bir alternatif olarak görülüyor. Uzmanlar, özellikle TL’nin hızla değer kaybettiği şu günlerde, güçlü bir para birimine endeksli ve uluslararası kabul görmüş bir para birimiyle sabitlenmiş bir kur rejiminin, ekonomik istikrar ve güven ortamı oluşturacağı kanaatinde. Ayrıca, böyle bir sistemin, para politikasında özerklik ve sürdürülebilirlik sağlayacağı düşünülüyor.

Hanke, ayrıca, bu modeli uygulamadan önce, ülkenin makroekonomik göstergelerinin ve finansal altyapısının buna uygun hale getirilmesi gerektiğine vurgu yapıyor. Türkiye’de de, bu sistemin başarıyla uygulanabilmesi için, devletin mali disiplinini sağlaması, bağımsız merkez bankasının gücünü koruması ve uluslararası finans kuruluşlarıyla uyum içinde hareket etmesi önem taşıyor.

Sonuç ve Değerlendirme

Steve Hanke’nin Bulgaristan örneğinden yola çıkarak önerdiği Para Kurulu sistemi, Türkiye’de de ekonomik krizlerin aşılmasında ve TL’nin değer kaybını durdurmada etkili olabilir. Ancak, bu modelin uygulanması, ciddi bir siyasi irade ve disiplin gerektiriyor. Ayrıca, ekonomik ve finansal altyapının buna uygun hale getirilmesi, reformların hızlandırılması ve güvencelerin sağlanması şarttır. Günümüzde yaşanan gelişmeler göz önüne alındığında, bu tür köklü reformların, ekonomik istikrarın sağlanmasında kaçınılmaz olduğu değerlendirilmektedir.